Είναι άλλοι οι κώδικες, η οπτική, η φιλοσοφία και η προσέγγιση

σε μια παράσταση, ένα θεατρικό έργο, απ’ ότι όταν γράφετε απλώς

για ένα βιβλίο;

Και ναι και όχι, η βασική διαφορά είναι ότι το θεατρικό κείμενο είναι ένα

κείμενο θνησιγενές, ένα κείμενο σχεδόν μη - κείμενο, το οποίο παραδίδω

στο σκηνοθέτη (τον σκηνοθέτη, στον οποίο έχω μέγαλη εμπιστοσύνη,

εννοείται) με την απόλυτη ελευθερία να αλλάξει, να συμπτύξει, να κόψει,

να κάνει με λίγα λόγια ό,τι θέλει με αυτό. Το κείμενο είναι ένας βασικός

καμβάς πάνω στον οποίον θα απλωθεί η παράσταση. Ωστόσο, η συγγραφική

μου προσέγγιση τουλάχιστον δεν επηρεάζεται από αυτήν την συνθήκη.

Εγώ γράφω ένα ολοκληρωμένο κείμενο. Μετά, απλώς, αναλαμβάνουν άλλοι

να ζωντανέψουν να κάνουν τρισδιάστατο το «ψαχνό» του. Αυτό δε σημαίνει

ότι το κείμενο δεν τυχαίνει μερικές φορές να μένει σχεδόν αυτούσιο, παρ'όλη

την μοιραία μικροαλλαγή που θα κάνει οποιοσδήποτε ηθοποιός, ή ο σκηνοθέτης.

Η φιλοσοφία της αφήγησης σε ένα πεζό κείμενο μία συνθήκη μεταξύ ενός

δημιουργού πομπού και ενός απομακρυσμένου δέκτη. Ο συγγραφέας γράφει το

βιβλίο, το βιβλίο εγκαταλείπεται και ο αναγνώστης το ανασυστήνει στο μυαλό του.

Από την άλλη, ένα θεατρικό κείμενο είναι ένα κείμενο-οδηγός μια εκδοχή του οποίου

θα εκτελεστεί ζωντανά ενώπιον κοινού. Επίσης είναι θνησιγενές. Πεθαίνει (τελειώνει)

κάθε βράδυ και στο τέλος των παραστάσεων δεν μένει παρά η ανάμνηση. Η πεζογραφία

είναι ενικού αριθμού η θεατρική γραφή πληθυντικού αριθμού.

Πόσο επεμβαίνετε στο τελικό αποτέλεσμα μιας παράστασης; Το συζητάτε από πριν

με το σκηνοθέτη και τους ηθοποιούς; Τους προτείνετε πράγματα, τους εξηγείτε περαιτέρω

τους χαρακτήρες, ή όχι;

Είμαι από τους ανθρώπους που έχουν γεννηθεί όπως ξέρετε, στα παρασκήνια του θεάτρου και

είχα και εξακολουθώ να έχω μεγάλη περιέργεια για το τι συμβαίνει εκεί. Μου αρέσουν πάρα

πολύ οι πρόβες, πηγαίνω σχεδόν συνέχεια. Τις περισσότερες φορές δεν μιλάω, όταν ωστόσο μου

ζητηθεί η γνώμη μου, τη λέω. Αρκετά συχνά οι ίδιοι οι συντελεστές θέλουν μια συνάντηση μαζί

μου για να τους ξεκαθαρίσω ορισμένα πράγματα, είτε για τους χαρακτήρες, είτε για τα κίνητρα,

είτε για τις συνθήκες. Και όντως έχει τύχει μερικές φορές να πω ορισμένα πράγματα κατά τη

διάρκεια της πρόβας αλλά και κυρίως πριν, στο «τραπέζι». Είναι μια πάρα πολύ δημιουργική

εργασία, την οποία απολαμβάνω πάρα πολύ.

Είχατε στην γραφή σας εικόνες, θεωρείτε πως αυτό το έκανε πιο εύκολο να ασχοληθείτε με

το γράψιμο ενός θεατρικό έργου, έπαιξε ίσως κάποιο ρόλο ότι είχατε εγκλιματιστεί από νωρίς

στο χώρο, ιδιαίτερα λόγω της μητέρας σας;

Είχα πάρα πολλές εικόνες . Θα έλεγα ότι επί χρόνια κατακλυζόμουν από θεατρικές εικόνες, αλλά και

από συζητήσεις για το θέατρο. Λάτρευα τα παρασκήνια  και τους ανθρώπους του θεάτρου, με αρκετούς

από τους οποίους ήμουν και είμαι πολύ φίλος. Έκανα πολύ σπουδαίες γνωριμίες, όπως παραδείγματος

χάριν τον Μίνω Βολανάκη και τον Yosi Oida. Το παράξενο είναι ότι πρώτα άρχισα με ποίηση, συνέχισα

με πεζό και η θεατρική γραφή ήρθε τελευταία. Πιθανόν γιατί το φοβόμουν να την αγγίξω; Ποιος ξέρει…

Ακόμη και σήμερα το θεωρώ ως το δυσκολότερο συγγραφικό είδος. Τελευταία αρχίζω και το συνηθίζω

και έτσι φέτος έχω τουλάχιστον δύο έργα που ανεβαίνουν το «Κόσμος γωνία» και τα «Μελίσσια» το

Μάιο του 2019, που θα στεγαστεί στο Εθνικό Θέατρο. Σκηνοθετεί ο Γιώργος Παλούμπης και παίζουν:

Νίκος Αρβανίτης, Κώστας Βασαρδάνης, Μαρία Κεχαγιόγλου, Νεφέλη Κουρή, Λήδα Πρωτοψάλτη και

Νίκος Χατζόπουλος.. Επίσης τέλη Νοεμβρίου 2018 κυκλοφορεί το μυθιστόρημα μου «Ο Άντρας της

Πέμπτης Πράξης» από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

 

 Από την παράσταση "Κόσμος/Γωνία"!

 

«Επί χρόνια κατακλυζόμουν από θεατρικές εικόνες, αλλά και από

συζητήσεις για το θέατρο!»

 

Σε μια τόσο περίεργη περίοδο που διανύει η χώρα μας, θα λέγατε ότι μας βάζει

τρικλοποδιά στο να δημιουργούμε, ή το αντίθετο συμβαίνει, στον αντίποδα των

γεγονότων είναι ιδανικά να κυοφορεί κάποιος ενδιαφέροντα πράγματα, ίσως κιόλας

εμπνεόμενος από όσα συμβαίνουν γύρω μας.

Τρικλοποδιά δε νομίζω ότι βάζει. Ίσα-ίσα οδηγεί πάρα πολλούς ανθρώπους στον τομέα της

τέχνης σε βαθμό που να υπάρχει πληθωρισμός, ο οποίος  δεν λειτουργεί συνήθως πολύ θετικά.

Ωστόσο, η ανάγκη  τόσων ανθρώπων που θέλουν να εκφραστούν, κάτι θα σημαίνει για την

εποχή μας, ειδικά σε επαγγέλματα όπως η συγγραφή και το θέατρο, επαγγέλματα που μόνο

προσοδοφόρα δεν είναι, αλλά ούτε καν μπορεί να πει κανείς ότι μπορεί να ζήσει από αυτά.

Η ζωή πάντα δημιουργεί συνθήκες άξιες να ειπωθούν, είτε αυτές αναδύονται από κάτι ταπεινό

είτε από συνθήκες οξυμμένης κρίσης. Το θέατρο και το μυθιστόρημα ασχολούνται με την

ανθρώπινη φύση σε κρίση, κάτι διαχρονικό που συμβαίνει από τα σπήλαια της Αλταμίρα μέχρι

σήμερα.

Θέλετε να μας δώσετε το παρασκήνιο της δημιουργίας ενός βιβλίου σας; Υπάρχει η βασική ιδέα,

ο κεντρικός ήρωας/ηρωίδα και στην πορεία λειτουργείτε ανάλογα, αφού τον έχετε κατανοήσει πιο

πολύ, ή τα βασικά ερεθίσματα είναι από δικά σας προσωπικά βιώματα;

Στα πρώτα χρόνια έγραφα ξέροντας πολύ καλά ποιος είναι ο ήρωας μου, γνωρίζοντας πάρα πολλές

λεπτομέρειες της πλοκής. Πλέον αφήνω τα πράγματα πιο ελεύθερα. Μπορεί να αρχίσω ένα βιβλίο,

είτε από μία συνθήκη, είτε από μία λέξη, είτε από μία ονειροφαντασία. Αφήνω τον ήρωα μου να

σχηματιστεί και από κάποια στιγμή και πέρα όταν αποκτά μια αυτονομία και ουσιαστικά είναι

εκείνος κι οι συγκρούσεις που αφορούν στο θέλω του, τα στοιχεία πλέον  δημιουργούν την πλοκή.

Οι συγγραφείς στη σύγχρονη Ελλάδα απολαμβάνουν την αίγλη, αλλά και το κύρος που

ενδεχομένως θα είχαν σε μια άλλη χώρα; 

Όχι απλά δεν απολαμβάνουν κύρος και αίγλη, αλλά είναι πλήρως απαξιωμένοι! Εξαίρεση κάποια

διαχρονικά πολύ μεγάλα ονόματα και κυρίως οι εμπορικοί συγγραφείς που γράφουν στοχευμένα.

Ενώ ταλέντα υπάρχουν πάρα πολλά στο χώρο, παραμένουν σχεδόν στην αφάνεια με πάρα πολύ

χαμηλές πωλήσεις. Γράφουμε για μια χούφτα άτομα που δε γεμίζουν ούτε γήπεδο Β’ Εθνικής.

Ο συγγραφέας αντιμετωπίζεται ως καλλιτέχνης Β’ κατηγορίας. Το λέω μετά λόγου γνώσεως γιατί

έχω ταξιδέψει πάρα πολύ στην Ευρώπη και έχω γνωρίσει πολλούς συγγραφείς, οι οποίοι δεν ήταν

πρωτοκλασάτοι στη χώρα τους κι όμως έχω δει με τι σεβασμό τους αντιμετωπίζει το κράτος, το

κοινό και βιβλιόφιλοι. Το δε κράτος βοηθάει καίρια σε έναν τομέα που είναι, τηρουμένων των

αναλογίων, ελάχιστα κοστοβόρος σχετικά με άλλες τέχνες.

 

 «Η πεζογραφία είναι ενικού αριθμού, η θεατρική γραφή

πληθυντικού αριθμού!»

 

Τα βραβεία, οι διακρίσεις που έχετε στο ενεργητικό σας, σημαίνουν για σας κάτι; Λειτουργούν

θετικά στο χώρο που κινείστε; Ίσως να ανοίγουν και κάποιες πόρτες, δυναμώνουν το όνομά σας;

Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω πάρει και ιδιαίτερα βραβεία. Στη χώρα μου δεν έχω πάρει κανένα για τα

μυθιστορήματά μου. Μέσα σε είκοσι χρόνια δουλειάς υπήρξα άπαξ υποψήφιος στη λίστα των βραβείων

του περιοδικού «Διαβάζω». Ένα βραβείο είναι πάντα μία δικαίωση και μια χαρά για έναν συγγραφέα.

Δεν ξέρω αν ανεβάζει τις πωλήσεις, αλλά άμα το κάνει καλό είναι, γιατί όπως προείπα δεν υπάρχει σχεδόν

κανένας συγγραφέας επιπέδου, ο οποίος να μπορεί να ζει από τα βιβλία του.

Η δημιουργία, η ενασχόλησή σας με το γράψιμο, για ένα βιβλίο, για ένα σενάριο, σε μια παράσταση, 

πιστεύετε πως είναι κι ένας τρόπος να ξεφεύγετε από την όχι και τόσο φωτεινή πραγματικότητα;

Σα να την ξορκίζετε ίσως κατά κάποιο τρόπο.

Κοιτάξτε, για μένα η πραγματικότητα είναι πολύ σημαντική, αλλά ταυτόχρονα έχω και έναν εαυτό, ο οποίος

υπερίπταται από αυτήν. Πάντοτε είχα αυτό τον ευεργετικό διχασμό να είμαι μέσα και έξω από τα πράγματα

ταυτόχρονα και με την ίδια ένταση. Αυτό οδηγούσε σε μια λοξή ματιά, η οποία αντιμετώπισε το ταπεινό ως

σημαντικό, και ενίοτε το γκράντε σαν κάτι το όχι τόσο ενδιαφέρον. Είμαι ένας άνθρωπος που ζει με πάθος την

πραγματικότητα, αλλά ταυτόχρονα μπορεί και να την παρατηρεί. Στη ζωή το είχα πληρώσει αυτό κάποιες φορές,

αλλά κάνοντας ταμείο, νομίζω άξιζε τον κόπο.

 

«Είμαι ένας άνθρωπος που ζει με πάθος την πραγματικότητα,

αλλά ταυτόχρονα μπορεί και να την παρατηρεί...»

 

Τι θα μας λέγατε πως είναι εκείνο που μπορεί να σας φτιάξει, ή αντίστροφα να σας χαλάσει

εντελώς τη διάθεσή σας, κατά τη διάρκεια ενός περιπάτου στην Αθήνα;

Η Αθήνα μου είναι πολύ ελκυστική ως πόλη. Μ’ αρέσουν πάρα πολύ αντιφάσεις της, τα πολεοδομικά

της τα λάθη, η αμηχανία της. Θαυμάζω τις ομορφιές της. Είναι μια πόλη ζωντανή, αληθινή. Δεν υποδύεται

τίποτα η Αθήνα. Απλώς είναι. Βεβαίως είναι και αντιφατική, μπορείς να κοιτάς και να βλέπεις ένα

περιβάλλον Α μπροστά σου και να στρίψεις δεξιά σε ένα στενάκι και να σου παρουσιαστεί ένας κόσμος

Β εντελώς διαφορετικός. Έχει κι αυτό όμως τη γοητεία του.

 Ερωτεύομαι, χαμογελώ, φοβάμαι, ονειρεύομαι, θυμάμαι, 5 λέξεις που θα λέγατε χωρίς δεύτερη

σκέψη, όταν τις ακούτε, ποιες εικόνες σας έρχονται στο μυαλό;

Εύα, Εύα, υγεία, Εύα, απολαύσεις!

 

Ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης μιλάει με το Νίκο Ελευθερίου

για τα βιβλία του, τα θεατρικά έργα, την Ελλάδα του σήμερα.