Ένα ρίσκο, ένα εγχείρημα, μια παράσταση σε συνέχειες και μάλιστα με θέμα καθαρά αστυνομικό θέμα. Κάτι που κάλλιστα θα μπορούσε να ήταν πυροτέχνημα, να σκάσει για λίγο και να εξαφανιστεί. Το σκεφτήκατε όταν μπήκατε στη διαδικασία της δημιουργίας;
Το σκεφτήκαμε από την άποψη ότι ο θεατής σήμερα δύσκολα σηκώνεται από τον καναπέ του για να δει μια θεατρική παράσταση – κατά την γνώμη μου καλά κάνει. Προτιμά να δει μια σειρά ή να «κατεβάσει» μια ταινία. Επίσης το πορτοφόλι του σημερινού Έλληνα δεν αντέχει εύκολα την έξοδο για θέατρο. Πόσο μάλλον αν σκεφτούμε την πληθώρα των θεατρικών παραστάσεων: τι θα δει; Θα είναι καλό, ή θα τα κλαίει τα χρήματά του; Μετά από την παράσταση θα πάει σπίτι του, ή θα του στοιχίσει ακριβά αυτή η (συνολική) έξοδος; Και εν τέλει, θα το μετανιώσει; Εμείς κάναμε μια παραγωγή προσπαθώντας για κάποιες βραδιές να αντικαταστήσουμε την τηλεόραση και τον καναπέ με ένα θέατρο και την οθόνη με κάτι ζωντανό. Μέχρι στιγμής πετυχαίνει, οπότε υπάρχει ελπίδα. Για όλους μας.
Ένα αστυνομικό θεατρικό, που θα μπορούσε να ήταν μυθιστόρημα και μάλιστα δοσμένο με τέτοιο τρόπο, που ‘εκμεταλλευτήκατε’ κάθε γωνιά, κάθε σημείο του θεάτρου, το μετατρέψατε σε δρώμενο. Ήταν ζητούμενό σας, ή απλώς προέκυψε;
Ο «Αντεροβγάλτης» δεν είναι δρώμενο. Είναι μια σειρά, αστυνομικού περιεχομένου με νουάρ καταβολές. Ανήκει καλλιτεχνικά περισσότερο στην κατηγορία των γνωστών σειρών της τηλεόρασης, παρά σε κάτι θεατρικό. Οπότε, για να απαντήσω στην ερώτησή σας, όχι απλώς ήταν ζητούμενο, ήταν δεδομένο και είναι η βάση της σκέψης για την δημιουργία του. Το θέατρο είναι απλώς ο χώρος που οι θεατές βλέπουν την σειρά. Κατά τ’ άλλα ελάχιστα σκεφτήκαμε πως θα κάνουμε βάσει θεατρικών δεδομένων το έργο. Ακόμη και αυτός ο υπότιτλος που βάζουμε (Μια θεατρική σειρά τεσσάρων επεισοδίων) εμένα δεν μου κάθεται καλά ακόμη.
Ποιό ήταν λοιπόν, το βασικό έναυσμα για το ανέβασμα του «Αντεροβγάλτη»; Ποιό ήταν εκείνο που σας ώθησε ώστε να πείτε: «Εγώ αυτό θέλω να κάνω αυτή τη στιγμή και με τον συγκεκριμένο τρόπο»;
Η ομάδα μας, η ομάδα Νοσταλγία, λειτουργεί τόσα χρόνια με βάση τις απορίες που έχουμε για το πώς γίνεται μια παράσταση. Απλές απορίες όπως για παράδειγμα «πώς βλέπει ένας θεατής μια παράσταση;», ή «γιατί είναι σημαντική μια ιστορία για ένα σύνολο ανθρώπων;». Ο Αντεροβγάλτης είναι ένας μυθικός ήρωας που μελετούσα κάποια χρόνια πριν. Αλλά δεν ήθελα να κάνω μια παράσταση για το 1888 όπου έδρασε. Ώσπου ήρθε η στιγμή που διαπίστωσα πως ο ντόρος για αυτόν συνεχιζόταν και έπειτα, μέχρι και το 1988 που είχαμε το περιστατικό στο Λονδίνο με το γράμμα. Εκεί κατάλαβα πως η ιστορία του είναι μεγάλη. Μετά ανακάλυψα πως όλος ο 20ος αιώνας ήταν πράγματι «δικός» του και αναφερόταν συχνά πυκνά – η υπόθεση δεν είχε κλείσει. Ώσπου έρχεται η στενή μου συνεργάτης (και το δεύτερο ήμισυ της ομάδας) και μου προτείνει: Γιατί δεν το κάνουμε σειρά; Και έτσι έγινε.
Το Αττικό κοινό είναι ‘εκπαιδευμένο’ σε τόσο ιδιαίτερες παραστάσεις; Ατμοσφαιρικές, αστυνομικές, ελαφρώς πρωτοποριακές; Ή δεν το ξέρατε και το διαπιστώσατε στην πορεία;
Το ξέραμε από πριν. Το Αττικό κοινό γενικά ΓΟΥΣΤΑΡΕΙ τέτοιες φάσεις. Μην κοιτάτε που προσπαθούν να το μετατρέψουν σε μαϊμούδες Ευρωπαϊκών, ή Αμερικάνικων προτύπων. Οι Έλληνες έχουν την δική τους κουλτούρα. Δεν χρειάζεται να μασκαρευτούν με καμιά σοβαρότητα – αν θέλει ο Έλληνας να είναι σοβαρός και να βρει νόημα σε αυτό που απολαμβάνει, το κάνει. Όταν χρειάζεται γίνεται τόσο Δυτικός, όσο και Ανατολίτης. Οι θεατές δεν είναι πρόβατα, ούτε βλάκες. Και αναφορικά με το πρωτοποριακό θα σας πω κάτι: όταν ξεκινήσαμε την παραγωγή μιλούσαμε για το ποιό θα είναι το targetgroup. Εγώ απάντησα: όλοι! Και αποδείχτηκα σωστός. Η αναλογία στις ηλικίες που έχουν δει τον Αντεροβγάλτη μέχρι στιγμής είναι 60% πάνω από 45 ετών και 40% κάτω των 45 ετών. Γιατί; Μα γιατί το νουάρ αυτές οι ηλικίες το έχουν φάει «στην μάπα» για 3 ολόκληρες δεκαετίες. Με λίγα λόγια και το πρωτοποριακό και το πειραματικό (όπου διάφοροι αναμασάνε) έχουν χάσει πια την αξία τους. Υπάρχει μόνο το θέαμα.
"Το πρωτοποριακό και το πειραματικό έχουν χάσει πια την αξία τους. Υπάρχει μόνο το θέαμα"
Μπορείτε να αναφερθείτε σε μερικούς μεγάλους ανθρώπους που θεωρείτε πως σας επηρέασαν με οιανδήποτε τρόπο έτσι ώστε, ίσως και να σας έκαναν να αλλάξετε την οπτική στη ζωή σας;
Οι άνθρωποι που με έκαναν να αλλάξω την οπτική στην ζωή μου και συνεχίζουν να το κάνουν είναι οι δύο άνθρωποι που έχουμε την ομάδα 17 χρόνια και το Rabbithole 6 χρόνια. Κανένας από τον χώρο δεν με επηρέασε όσο αυτοί. Και δεν θεωρώ ότι μπορώ να μιλήσω για «δασκάλους» όσο εύκολα μπορεί να μιλήσει κάποιος. Ας αφήσουμε τους δασκάλους στην άκρη – ας δούμε λίγο τους μαθητές. Εμείς είμαστε τρεις άνθρωποι που μαθητεύουμε σε αυτήν την δουλειά. Θα μπορούσε να είναι άλλη, αλλά... αυτή είναι.
Η δημιουργία, η ενασχόλησή σου με τα καλλιτεχνικά, σε ένα θέατρο, σε μια παράσταση, πιστεύεις πως είναι κι ένας τρόπος να ξεφεύγεις από την όχι και τόσο φωτεινή πραγματικότητα, ή το αντίθετο την καθιστά φωτεινή;
Η πραγματικότητα είναι φωτεινή από μόνη της. Σε κάθε δυσκολία που σου συμβαίνει, αν δεις τι χειρότερο μπορούσες να πάθεις, ή να είσαι, αμέσως σου ανοίγεται μια άλλη προοπτική. Δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να παλεύεις – εννοείται! Αυτή η πάλη δεν είναι μια φωτεινή, μια ελπιδοφόρα κίνηση; Πόση γοητεία έχει ένας άνθρωπος όταν δεν το βάζει κάτω και παλεύει; Κανένα θέατρο δεν θα σου φωτίσει την ζωή. Καμία τέχνη. Η τέχνη δεν γίνεται γι’ αυτό. Η τέχνη γίνεται για να λέμε ιστορίες και να καταλαβαίνουμε ότι με αυτό, ερχόμαστε πιο κοντά και μοιραζόμαστε ιδέες και όνειρα. Όποιος περιμένει να του φωτιστεί η ζωή από την τέχνη είναι βαθιά δυστυχισμένος. Πρέπει να βρει τον δρόμο του στην ζωή. Όχι στην Τέχνη. Μη ζούμε μέσα σε όνειρα.
Είσαστε άνθρωπος που τον ενδιαφέρουν τα κοινά προβλήματα; Τα διάφορα γεγονότα που συμβαίνουν στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια θεωρείτε ότι επηρεάζουν αρνητικά τους νέους ανθρώπους; Υπάρχει ελπίδα; Είναι λύση η φυγή στο εξωτερικό;
Τα προβλήματα στην χώρα μας είναι κάτι με το οποίο ζούμε. Δεν μας ενδιαφέρουν – συζούμε με αυτά. Είμαστε συγκάτοικοι. Επηρεάζουν τους νέους και σίγουρα, τους επηρεάζουν περισσότερο όταν βλέπουν τους γονείς τους να «πέφτουν» σαν τραπουλόχαρτα και μία ολόκληρη γενιά να χάνει τελικά το παιχνίδι στους τελευταίους γύρους. Οι νέοι το ζούνε αυτό, τους επηρεάζει ψυχολογικά και σίγουρα θέλουν να το αποφύγουν. Δημιουργούν λύσεις: φεύγουν για το εξωτερικό (όπως κάποτε οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας), κάνουν διπλές και τριπλές δουλειές, δημιουργούν μέσα τους μια ασπίδα. Ελπίδα υπάρχει, όσο οι νέοι καταλαβαίνουν πως πρέπει να είναι «μαζί». Να συνεργάζονται. Όσο πηγαίνει ο ένας να φάει τον άλλο, θα καταλήξουμε όπως οι προηγούμενες γενιές. Ένωση θέλει. Όχι κομματική, όχι ιδεολογική. Δεν χρειάζονται πολλές συζητήσεις και θεωρίες, ούτε χρειάζεται ο καθένας να πείσει τον άλλο με τον ΤΕΡΑΣΤΙΟ και ΕΥΦΡΑΔΗ λόγο του. Χρειάζεται απλώς να κλείσει το ρημάδι το στόμα του και να κοιτάξει τον άλλο.
"Ζούμε την εποχή που όλοι μπορούν να κάνουν τα πάντα"
Θεωρώ πως η σκηνοθεσία είναι το Α και το Ω σε μια παράσταση. Πως λειτουργείτε σα σκηνοθέτης; Έχετε το ρόλο του δασκάλου, τους μεταδίδετε τον προβληματισμό και την οπτική σας για το εκάστοτε έργο; κάτι άλλο;
Τίποτα πια, από όλα αυτά. Όλα αυτά που με ρωτάτε είναι καλύτερο να ρωτήσετε τους ηθοποιούς, όχι εμένα. Εγώ πια θέλω να μπαίνω στον χώρο εργασίας και να κάνω την δουλειά μου. Επιπλέον να στηρίξω, με την δουλειά που κάνω την εργασία και την ψυχολογία μέσα σε αυτήν την εργασία των ηθοποιών και συνεργατών μου. Προβληματισμοί, ή οπτικές, αν «περνάει η μπογιά μου» θα φανούν στο τελικό αποτέλεσμα. Ο ηθοποιός δεν είναι υποχρεωμένος να κάθεται και να ακούει με τις ώρες τις φιλοσοφίες του σκηνοθέτη – δεν είναι θεατρολόγος, ηθοποιός είναι. Τον ενδιαφέρει πώς θα περάσει στο κοινό την ουσία του ρόλου – που πρέπει αυτός να την βρει. Αυτή είναι η δουλειά του. Να μην φορέσει ένα καπέλο (του σκηνοθέτη) και αρχίζει να παίζει. Γενικά οι σκηνοθέτες έχουμε μια άριστη σχέση με τον εαυτό μας και είμαστε άσσοι στο να ευνουχίζουμε και να πατρονάρουμε τους ηθοποιούς. Βέβαια, ποιος λέγεται σκηνοθέτης σήμερα και γιατί; (άλλη κουβέντα αυτή...)
Τα τελευταία χρόνια γίνονται όλο και περισσότερες παραγωγές θεατρικές. Αυτό είναι σίγουρα θετικό, αντίστοιχα έχει βοηθήσει στο να είσαστε πιο επιλεκτικοί;
Δεν άλλαξε κάτι σε μας. Στην ομάδα και στην στέγη μας. Από το μηδέν ξεκινήσαμε και είμαστε τώρα στο σκαλοπάτι νούμερο... «κάτι». Δεν ξέρω αν είναι θετικό να υπάρχουν τόσες πολλές παραγωγές. Κάποιος μπορεί να εκφραστεί με μία παράσταση, κάποιος πίνοντας ένα ωραίο μοχίτο. Κάποιος μπορεί να κάνει μία παράσταση πίνοντας ένα μοχίτο. Όλα υπάρχουν. Ζούμε την εποχή που όλοι μπορούν να κάνουν τα πάντα. Όλοι είναι ηθοποιοί, όλοι είναι κριτικοί θεάτρου και βαθμολογούν. Οι κριτικοί αισθάνονται άσχημα για τους θεατές που βαθμολογούν, οι ηθοποιοί αισθάνονται άσχημα που όλοι παίζουν θέατρο, οι σκηνοθέτες που οι ηθοποιοί σκηνοθετούν. Οι καλλιτέχνες που άλλοι καλλιτέχνες μπαίνουν στον πολιτικό στίβο. Χαμός γίνεται. Και επιλεκτικός να είσαι, θα μοιάζεις περισσότερο με έναν κομψό άνθρωπο που πάει σε ζαχαροπλαστείο να αγοράσει μία πάστα και μέσα γίνεται τουρτοπόλεμος. Τώρα θυμήθηκα τον Βέγγο...
Ερωτεύομαι, χαμογελώ, φοβάμαι, ονειρεύομαι, θυμάμαι, 5 λέξεις που θα έλεγες χωρίς δεύτερη σκέψη, όταν τις ακούς τι εικόνες σου έρχονται στο μυαλό;
Μόνο εικόνες σου έρχονται; Είναι η δύναμη του λόγου που σου προξενεί εικόνες. Όχι συγκεκριμένες. Πολλές και διάφορες από την μέχρι τώρα ζωή σου. Την τρίτη να νικάμε καμιά φορά και τα σύννεφα θα φύγουν.
Σκέψεις και απόψεις του σκηνοθέτη Γιώργου Σίμωνα στο Νίκο Ελευθερίου