Αφορμή για τις σκέψεις που παραθέτω εδώ είναι οι
θαλασσινές ιστορίες -απόσταγμα ζωής-, του πλοίαρχου
Σταύρου Δάγλα, με τον οποίο μας συνδέουν συγγενικοί
δεσμοί και η κοινή μας καταγωγή από το γαλανό
Μεγανήσι της Λευκάδας.
Συγκεκριμένα θα αναφερθώ σε μια ιστορία του την οποία
διάβασα πολύ πρόσφατα, με τίτλο «Η παραλαβή του
"KRITI PLATINUM", που έχει ως θέμα την περιπέτεια του
πλοίου Κρήτη Πλάτινουμ, το οποίο παρέλαβε, νεότευκτο,
στην πόλη Shimonoseki στις θάλασσες της Ιαπωνίας.
Η αφήγηση, λιτή, είναι γραμμένη σε πρώτο πρόσωπο. Με
εντυπωσιακή ακρίβεια, ο γράφων αναφέρει τα γεγονότα
που συνέβησαν από την παραλαβή του πλοίου μέχρι την
πρώτη του ναύλωση, και τις αποφάσεις που -ως
καπετάνιος- κλήθηκε να λάβει σε κρίσιμες καιρικές
συνθήκες. Η γραφή του αποκαλύπτει βαθιά γνώση της
επιστήμης της θάλασσας αλλά και της ανθρώπινης φύσης.
Διεξοδική και ανάγλυφη, τέρπει, συγκινεί, χωρίς να
κουράζει: Ό,τι εισφέρει είναι αναγκαίο, η ιστορία του το
ζητά. Σιγά σιγά, χτίζει μια ατμόσφαιρα όλο τρικυμία και
άνεμο, σασπένς και αγωνία.
Είναι αξιοπρόσεκτη η αντίθεση του ήσυχου, χωρίς
εξάρσεις, ύφους με τις άγριες κι επικίνδυνες συνθήκες
που περιγράφει. Ο καπετάνιος μιλά για την απειλή της
θάλασσας μαλακά, υπαινικτικά, ώσπου τη νοιώθεις να
σου παγώνει το σβέρκο. Σκέφτομαι ότι ένας συγγραφέας
που δεν έχει παρόμοια ναυτική εμπειρία, θα περιέγραφε
μια καταιγίδα στους ωκεανούς με όμορφες μεταφορές, θα
ζωγράφιζε την εμπειρία στο χαρτί αντί να την καταγράψει.
Και ο αναγνώστης μπορεί να εντυπωσιασθεί από μια
τέτοια «κενή» περιγραφή, όμως δύσκολα θα νοιώσει
αληθινό φόβο και μαγεία. Βεβαίως κανένας συγγραφέας
δεν μπορεί να έχει όλες τις εμπειρίες του κόσμου ώστε,
αφηγούμενος αυτές, να παρασύρει τον αναγνώστη στην
αλήθεια τους. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα.
Αναρωτώμενη, λοιπόν, πώς μια τέτοια αφήγηση είναι
δυνατή, με τόση συγκέντρωση στο αντικείμενό της,
κατέληξα στο εξής συμπέρασμα: Ότι το κείμενο ευτυχεί να
«ταξιδεύει» με ούριο άνεμο, είναι απαλλαγμένο από
βαρίδια, από το βάρος των όποιων προσδοκιών και
ανησυχιών ενός κατ’ επάγγελμα συγγραφέα (ή έστω
κάποιου ασχολούμενου συστηματικά με την γραφή). Ο
γράφων δεν αγωνιά αν θα αρέσει η ιστορία, αν το θέμα
είναι της μόδας, αν θα τύχει διάκρισης, τι παρόμοιο έχει
γραφτεί κι από ποιον, πόσο πρωτότυπο είναι. Δεν είναι
καλογυαλισμένο κείμενο βάσει κανόνων δημιουργικής
γραφής. Συγκεντρώνεται αυστηρά σε αυτό για το οποίο
δημιουργήθηκε: Να περιγράψει με συνέπεια μια ιστορία.
Και το επιτυγχάνει: Ξαφνικά βρίσκεσαι πάνω στο βαπόρι,
ακούς τα συνθήματα του καπετάνιου «βίρα τις άγκυρες!»
«αλαμπάντα το τιμόνι δεξιά!» και αγωνιάς για τον καιρό
ως το επόμενο λιμάνι.
Αυτή η ζωντάνια της αφήγησης
(λες και είναι γραμμένη σε χαρτί από θάλασσα), δεν
οφείλεται μόνο στο ότι είναι προσωπικό βίωμα, αλλά
κυρίως στην διάθεση του γράφοντα να παραμείνει στο
πλευρό της ιστορίας, να την τιμήσει, να την πλοηγήσει
ευλαβικά. Θα έγραφε την ιστορία ακόμα και αν δεν την
διάβαζε ποτέ κανείς, από σεβασμό, ως φόρο τιμής στην
πολύτιμη εμπειρία που του προσέφερε. Δεν «προσπαθεί»
η πένα του. Γράφει όπως γράφουμε κάτι για προσωπική
μας χρήση, γράφει στο εδώ και τώρα, χωρίς δεύτερες
σκέψεις, χωρίς να ξεγλιστρά το ενδιαφέρον του στο μετά
των πραγμάτων, γράφει λες και υπάρχει μόνο η ιστορία,
αυτή και τίποτε άλλο. Γράφει ήσυχα, με «σουρντίνα»,
κρατά την ανάσα του γράφοντας, ώστε τίποτε να μην
διαταράξει την αφήγηση.
Σκύβοντας πάνω από ένα τέτοιο κείμενο, άρχισα να
ανιχνεύω θησαυρούς. Ένοιωσα να ανοίγονται ασυνήθιστοι
ορίζοντες. Ένοιωσα το ένστικτό μου δικαιωμένο, και
πιστεύω ειλικρινά πως όποιος ψάχνει για ξεχωριστά
ταξίδια στην γραφή, ως συγγραφέας ή ως αναγνώστης,
πρέπει σε κάθε νέα περιπέτεια, σε κάθε νέο συγγραφικό/
αναγνωστικό ταξίδι να αφήνει στην άκρη την όποια
κατακτημένη γνώση και άνεση, τις συνήθειες και βολές,
τυχόν συνταγές ή σκέψεις, να τα αφήσει όλα να σπάσουν
κάτω σα γύψινη κούκλα, και να σταθεί -όπως ο καπτα
Σταύρος Δάγλας στο κατάστρωμα με μια λάμπα άλντι στο
χέρι- να φωτίσει το σκοτεινό πέλαγο του λόγου, να
φωτίσει τα κύματα, να αναζητήσει τα ενδιαφέροντα
κύματα. Εννοώ, να αναζητήσει τα κείμενα που δεν έχουν
πρόθεση να εντυπωσιάσουν, σε καταβρέχουν όμως με
θαλασσινό νερό.
Κι εδώ έγκειται, κατά τη γνώμη μου, η ουσία της γραφής:
Στο πως, όταν ο νους σιγήσει και δεν κατευθύνει με τις
προσδοκίες του την πένα, το κείμενο χτίζεται εσωτερικά,
ως δια μαγείας, από μόνο του, από μια θαυμαστή
οικονομία του ενστίκτου. Τέτοια κείμενα, γραμμένα από
μια πένα αγνή και σεμνή, που ο δημιουργός τους
ντρέπεται αν του πεις μπράβο, που εύκολα μπορεί να τα
προσπεράσει κανείς, τέτοια ακριβώς κείμενα πρέπει να
αποζητά κάθε παθιασμένος με τη γραφή, για τα
μαθήματα, για τις «οδηγίες προς ναυτιλλομένους», που
μπορούν -άθελά τους!- να του προσφέρουν: Πως
ξανοίγεσαι στο πέλαγο του λόγου, πως προσηλώνεσαι
στην αφήγηση ασκητικά, πως ταξιδεύεις στην γραφή με
κάθε καιρό, με πυξίδα το ένστικτο, για να ανταμειφθείς με
ιστορίες δύναμης και απεραντοσύνης….
Το τέλος της αφήγησης του Kriti Platinum είναι
υποδειγματικό. Χωρίς κρεσέντο κλεισίματος. Τίποτα δεν
σε προδιαθέτει για το τέλος, ο αναγνώστης ψάχνει την
επόμενη παράγραφο, όμως εδώ έρχεται ο γράφων και του
κλείνει το μάτι: Η περιπέτεια τέλειωσε, το ταξίδι τέλος,
όμως είναι ένα γλυκό τέλος, ο αφηγητής παραμένει κύριος
της αφήγησης, «καπετάνιος» της, και -μειδιώντας-
ρυμουλκεί τον αναγνώστη στη στεριά…
Οι ιστορίες του πλοίαρχου Σταύρου Δάγλα -μεταξύ των
οποίων και «Η παραλαβή του "KRITI PLATINUM"- είναι
αναρτημένες στην σελίδα του stavrosdaglas.com.
Αρθρογραφεί η συγγραφέας Τζένη Δάγλα!!!