Γνωρίζει καλύτερα τους κώδικες, την οπτική, τη φιλοσοφία και την προσέγγιση σε μια παράσταση, ένα θεατρικό έργο, κάποιος που πρωτίστως είναι ηθοποιός και μετά συγγραφέας;

 Ο θεατρικός συγγραφέας που έχει τις γνώσεις της δουλειάς του ηθοποιού, έχει την αίσθηση του ποιοι είναι οι κανόνες της σκηνής και της παράστασης, π.χ. εικόνες, δράση, συγκρούσεις και όχι όμορφα λόγια με φιλολογικές αρετές. Όχι μακροσκελείς αφηγήσεις. Ο θεατρικός διάλογος γίνεται ανάμεσα σε ζωντανά πλάσματα που αντιπαρατίθενται, αγαπιούνται, μισιούνται, ζουν. Διάλογοι και ιδεολογικές φόρμες φέρνουν μόνο πλήξη στον θεατή του θεατρικού έργου.  

Πόσο επεμβαίνετε στο τελικό αποτέλεσμα μιας παράστασης; Το συζητάτε από πριν με το σκηνοθέτη και τους ηθοποιούς; Τους προτείνετε πράγματα, τους εξηγείτε περαιτέρω τους χαρακτήρες, ή όχι;

Οι χαρακτήρες πρέπει να είναι άριστα δομημένοι. Θα έλεγα, να έχουν για κάθε πράξη και συμπεριφορά τους «νομική κάλυψη». Πράττουν και οι συνέπειες των πράξεών τους γεννά την υπόθεση του έργου. Και είναι οι χαρακτήρες που συγκινούν τον σκηνοθέτη και τους ηθοποιούς ώστε να επιλέξουν το έργο. Ο συγγραφέας με τους ηθοποιούς και το σκηνοθέτη φυσικά και θα συζητήσουν για όποιες απορίες προκύψουν. Οι απορίες όμως αυτές είναι ελάχιστες στο σωστά γραμμένο έργο. Το μαγικό είναι ο συγγραφέας να βλέπει στην εξέλιξη των προβών και στην παράσταση, τα παράθυρα που ανακάλυψαν και άνοιξαν με την ερμηνεία τους οι ηθοποιοί κι ο σκηνοθέτης, σεβόμενοι τα δεδομένα που τους έχουν δοθεί.  

Θα θέλατε να μας εγκλιματίσετε στα πρόσωπα, τα γεγονότα και τις καταστάσεις του πρόσφατου έργου σας, «Η Αναζήτηση» και θα μας λέγατε πως ίσως τα έχετε εμπνευστεί από υπαρκτά πρόσωπα;

Ίσως και από υπαρκτά, με την έννοια πως μια κίνηση, μια συμπεριφορά κάποιων, ή κάποιου προσώπου μου έδωσε τη σκέψη μιας πιθανότητας. Αυτή η πιθανότητα πήρε τις διαστάσεις που απαιτεί η δημιουργία ενός ανθρώπου, δυο, τριών, ή όσων απαιτεί η οικονομία του έργου. Όλα αυτά έδεσαν με κάποιους προβληματισμούς γύρω από το θέμα, που πάλι μπήκε στη σκέψη μου από τυχαία συμβάντα, ή συζητήσεις και όλα αυτά μπολιασμένα με την ποιητική ελευθερία του θεατρικού κειμένου δημιούργησαν την υπόθεση του συγκεκριμένου έργου. Μια αναζήτηση γέννησε την «Αναζήτηση». Η υπόθεση της αφοσίωσης και της θυσίας της προσωπικής ευτυχίας για τη συντήρηση της ευτυχίας, ενός αγαπημένου προσώπου, συγγενικού τις περισσότερες φορές, δεν είναι σπάνιο στην Ελληνική κοινωνία.   

  Οι πρωταγωνιστές της παράστασης "Η Αναζήτηση"!

Σε μια τόσο περίεργη περίοδο που διανύει η χώρα μας, θα λέγατε ότι μας βάζει τρικλοποδιά στο να δημιουργούμε, ή το αντίθετο συμβαίνει, στον αντίποδα των γεγονότων είναι ιδανικά να κυοφορεί κάποιος ενδιαφέροντα πράγματα, ίσως κιόλας εμπνεόμενος από όσα συμβαίνουν γύρω μας;

Η εποχή που ζούμε, η περίεργη περίοδος που διανύει η χώρα μας, για μένα προσωπικά δεν παρέχει καμιά απολύτως δημιουργική διάθεση. Δεν είμαι τυφλός, ούτε έξω από τον κόσμο, ώστε να μη βλέπω παράλληλα έναν οργασμό καλλιτεχνικής πολυπραγμοσύνης. Δεν ξέρω όμως αν γεννιέται κάτι ουσιαστικό. Ομάδες νέων συνεργάζονται και βάζοντας τις κοινές οικονομίες τους, ή τις οικονομίες κάποιου που θέλει να τις πετάξει, κάνουν και θέατρο. Το αποτέλεσμα είναι κάποιοι που διαθέτουν άλλοτε επαρκείς και καλούς χώρους, άλλοτε ελεεινούς, να κερδίζουν από την ενοικίαση αρκετά χρήματα που χάνουν οι καλλιτέχνες οραματιστές, χωρίς να προλάβουν να επικοινωνήσουν τη λαχτάρα και το όραμά τους. Από την άλλη έχουν μπει στο άθλημα νέοι σκηνοθέτες, γόνοι πλούσιων οικογενειών με πλάτες που τους στηρίζουν και τους ανοίγουν τις μεγάλες πόρτες, στις οποίες όμως μπαίνοντας, δεν κάνουν παρά ανοησίες με πασπάλισμα κακοχωνεμένης μοντερνιάς. Δεν είναι κατακριτέο να κάνει θέατρο ένας εύπορος γόνος με καλλιτεχνικές ανησυχίες και σκέψεις. Να καταθέτει όμως έργο και σκέψη και προχώρημα. Το να προτείνει βλακείες και επειδή έχει πλάτες και λεφτά, να πληρώνει και ηθοποιούς να τις υλοποιούν είναι βλαβερό και τραγικό για το θέατρο.  Ένας καλλιτεχνικά εμπνευσμένος και καλλιεργημένος άνθρωπος, ναι, δεν αποκλείεται να δημιουργήσει και σπουδαίο έργο στην εποχή που ζούμε, διερευνώντας ερμηνεύοντας τα όσα βλέπει γύρω του. Ένα τέτοιο έργο όμως, ακόμα και να γεννιέται δίπλα μας, δεν θα βρει κανέναν να το υποστηρίξει. Γιατί ένα τέτοιο έργο είναι πολιτικό. Και στην Ελληνική αγορά, ούτε σήμερα, ούτε αύριο δεν πρόκειται να βρεθεί αυτός που θα το υποστηρίξει και θα ενδιαφερθεί να το ανακαλύψει και να το αποκαλύψει.   

Θέλετε να μας δώσετε το παρασκήνιο της δημιουργίας ενός θεατρικού  σας εργου; Υπάρχει η βασική ιδέα, ο κεντρικός ήρωας/ηρωίδα και στην πορεία λειτουργείτε ανάλογα, αφού τον έχετε κατανοήσει πιο πολύ, ή τα βασικά ερεθίσματα είναι από δικά σας προσωπικά βιώματα, παίζουν για σας ρόλο οι ηθοποιοί;

Το προσωπικό παίζει το ρόλο του, αφού το μυαλό του συγγραφέα δημιουργεί το κείμενο του έργου. Κουβαλάω πολύ καιρό στο μυαλό μου τους ήρωές μου και τις σχέσεις τους και τις συνθήκες της ιστορίας τους. Αν όλα αυτά, δηλαδή, πρόσωπα – αφορμές, θέμα των σχέσεων και των συγκρούσεών τους, βαθύτερος λόγος του τι θέλω να πω μέσα από το συγκεκριμένο θέμα, αν όλα αυτά με ακολουθούν και «απαιτούν» να βγουν στο φως, να καταγραφούν, να πάρουν ζωή, τότε ξεκινώ και γράφω. Στο αποτέλεσμα θα με οδηγήσουν πάντα τα ίδια τα πρόσωπα.

Ένας καλλιτεχνικά εμπνευσμένος και καλλιεργημένος άνθρωπος, ναι, δεν αποκλείεται να δημιουργήσει και σπουδαίο έργο στην εποχή που ζούμε...

Οι συγγραφείς στη σύγχρονη Ελλάδα απολαμβάνουν την αίγλη, αλλά και το κύρος που ενδεχομένως θα είχαν σε μιαν άλλη χώρα;

Οι συγγραφείς κάνουν τη δουλειά τους και απολαμβάνουν όσα απολαμβάνει κάθε εργαζόμενος άνθρωπος. Απλά τυραννιούνται λίγο πάρα πάνω, ή και πολύ πάρα πάνω στο να πληρωθούν για την εργασία τους. Θα πληρωθούν πάντα τελευταίοι. Και συνήθως με θυμό από εκείνους που εκμεταλλεύονται τη δουλειά τους. Για να μιλήσω προσωπικά, θα πω πως ήμουν τυχερός. Τυχερός επειδή συνεργάστηκα με το Θέατρο Στοά, με το Εθνικό, με το Κρατικό Βορείου Ελλάδος, με κάποια Δημοτικά Θέατρα. Πληρωνόμουν πάντα κανονικά. Επειδή όμως υπήρξαν και μη κανονικές φορές, δεν δίστασα να κινηθώ άμεσα νομικά κερδίζοντας. Όσο για την αίγλη και το κύρος του συγγραφέα; Δεν ξέρω τι γίνεται αλλού, στην ελληνική πραγματικότητα πάντως αυτά είναι ωραία για τη φαντασία όσων νομίζουν πως… η πραγματικότητα δεν τα εμπεριέχει.   

Τα αρκετά βραβεία που έχετε στο ενεργητικό σας, σημαίνουν για σας κάτι; Λειτουργούν θετικά στο χώρο που κινείστε; Ίσως να ανοίγουν και κάποιες πόρτες, δυναμώνουν το όνομά σας;

Στην πραγματικότητα του Ελληνικού θεάτρου τα σημαντικά  βραβεία, όπως και οι καλές κριτικές, δεν ανοίγουν πόρτες, μάλλον τις κλείνουν. Ανέφερα τις λέξεις «σημαντικά βραβεία», επειδή κυκλοφορούν βραβεία με το κιλό στην πιάτσα. Δεν θα το αναλύσω περισσότερο, γιατί οι άνθρωποι της δουλειάς και κυρίως οι σοβαροί άνθρωποι της δουλειάς του θεάτρου και των καλλιτεχνικών επαγγελμάτων, ξέρουμε ποια είναι τα σοβαρά βραβεία και ποια συντηρούν την αστεία πλευρά των βραβεύσεων. Από προσωπική λοιπόν εμπειρία δύο Βραβεία από το Υπουργείο Πολιτισμού και δύο Βραβεία του Ιδρύματος Ωνάση, δεν μου άνοιξαν κανένα δρόμο. Χάρηκα τις επιτυχίες όσο κράτησαν μαζί με τους ανθρώπους που με τίμησαν με τη συνεργασία τους. Και σχεδόν πάντα ακολούθησε περίοδος ανεργίας. Όσο για το όνομά μου, αδιαφορώ για το πόσοι το ξέρουν. Όταν βρίσκομαι με νέους ανθρώπους που θέλουν να ασχοληθούν με το θέατρο, προτιμώ να τους μιλώ για τον Καμπανέλλη, τη Λούλα Αναγνωστάκη, τον Παύλο Μάτεσι, τον Μάριο Ποντίκα και άλλους σημαντικούς που πρέπει να γνωρίζουν.

Η δημιουργία, η ενασχόλησή σας το γράψιμο, με μια παράσταση,  πιστεύετε πως είναι ίσως κι ένας τρόπος για να ξεφεύγετε από την όχι και τόσο φωτεινή πραγματικότητα; Σα να την ξορκίζετε ίσως κατά κάποιο τρόπο.

Η όχι και τόσο φωτεινή πραγματικότητα γεννά το σπουδαίο έργο στο παγκόσμιο θεατρικό στερέωμα. Το γράψιμο περιέχει άγχος, μόχθο, πόνο, αγωνία. Αυτά περιέχει η ζωή και η ζωή είναι που δίνει το υλικό. Έγραψα προσπαθώντας να καταλάβω, να εξηγήσω, να αναμετρηθώ κι εγώ ο ίδιος με τους δαίμονές μου, ή με τους δαίμονες που ταλανίζουν τους ανθρώπους. Έγραψα για να υπερασπιστώ τους ανθρώπους που δεν θα είχαν το κουράγιο να απαιτήσουν να ακουστούν. Είναι τύχη και υπέροχη εμπειρία πως τα ταπεινά μου πλάσματα, αγαπήθηκαν από τους θεατές τους στο θέατρο και μαζί τους πορεύτηκα μέχρι σήμερα κι εγώ.

Τι θεωρείτε περισσότερο ερωτικό σε έναν άνθρωπο και είναι έτσι και στην πραγματική ζωή, απόλυτος, πονεμένος, ζωοδότης, μελαγχολικός;

Δεν υπάρχει συνταγή, ή κατηγοριοποίηση που να καθιστά έναν άνθρωπο ερωτικό. Τα αληθινά ερωτικά πλάσματα είναι ερωτικά ερήμην τους. Επίσης είναι πολλά και διαφορετικά τα στοιχεία που κάνουν ένα ανθρώπινο πλάσμα ερωτικό. Και θα προσέθετα πως η όποια προσπάθεια κατασκευασμένων ερωτικών προδιαγραφών, αν δεν υπάρχουν ως δώρα Θεού, είναι και μάταιη και αντιερωτική.

Ερωτεύομαι, χαμογελώ, φοβάμαι, ονειρεύομαι, θυμάμαι, 5 λέξεις που θα λέγατε χωρίς δεύτερη σκέψη, όταν τις ακούτε, ποιές εικόνες σας έρχονται στο μυαλό;

Ερωτεύομαι, Οι εικόνες είναι πολύ προσωπικό θέμα και δεν κοινοποιούνται γιατί πρέπει να κρατιούνται κρυφές.

Χαμογελώ, Να ένα ταλέντο που ανοίγει δρόμους.

Φοβάμαι, γιατί τεστάρω πως η φαντασία μου δουλεύει ακόμα σωστά.

Ονειρεύομαι, ταξίδια. Ονειρεύομαι ή θέλω να ονειρεύομαι εικόνες ταξιδιών.

Θυμάμαι, Αυτή η λέξη μου φέρνει στο νου πρόσωπα που η ηλικία τους αλλοίωσε τη μνήμη τους. Και με τη διαστροφή του συγγραφέα θα ήθελα να μάντευα τις στροφές που φέρνει ένα μυαλό, όταν αρχίζει να χάνει την πραγματικότητα.

Ο Νίκος Ελευθερίου συνομιλεί με τον συγγραφέα Παναγιώτη Μέντη με αφορμή την παράσταση "Η Αναζήτηση" που παίζεται τα Δευτερότριτα στο θέατρο "Προβα"!